Çed Raporu ( Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu )
Çed raporu, gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesi, önlenmesi veya en aza indirilmesi için hazırlanan bir rapordur. Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) raporu hazırlamak için proje sahibi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na başvurur ve bakanlık tarafından belirlenen usul ve esaslara göre raporunu hazırlar. Çed raporu, projenin yer seçimi, tasarımı, inşaatı, işletmesi ve kapatılması aşamalarında çevreye vereceği zararları önlemek veya azaltmak için alınması gereken tedbirleri içerir. Çed raporu, aynı zamanda projenin sosyal, ekonomik ve kültürel etkilerini de değerlendirir.
Çed raporu hazırlanması zorunlu olan projeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nde belirtilmiştir. Bu projeler arasında termik santraller, hidroelektrik santraller, maden ocakları, barajlar, otoyollar, havaalanları, limanlar, organize sanayi bölgeleri gibi büyük ölçekli ve çevreye duyarlı projeler yer alır. Çed raporu hazırlanması zorunlu olmayan projeler ise bakanlık tarafından verilen ön izin veya ön onay ile yürütülür. Çed raporu hazırlanması süreci şu şekilde işler:
– Proje sahibi, bakanlığa proje tanıtım dosyasını sunar.
– Bakanlık, proje tanıtım dosyasını inceler ve projeye ilişkin görüşlerini bildirir.
– Proje sahibi, bakanlığın görüşleri doğrultusunda çed raporunu hazırlar ve bakanlığa sunar.
– Bakanlık, çed raporunu inceler ve uygun bulursa halkın katılımını sağlamak için ilan eder.
– Halkın katılımı toplantısı düzenlenir ve proje hakkında bilgi verilir. Halkın görüş ve önerileri alınır. Toplantı tutanağının bir sureti valilikte kalmak kaydı ile bakanlığa iletilir. Halkın katılımı toplantısı ile ilgili sekreterya işlerini Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü yürütür.
– Bakanlık, halkın katılımı toplantısının sonuçlarını değerlendirir ve projeye ilişkin nihai kararını verir. Karar olumlu ise proje onaylanır, olumsuz ise reddedilir veya revize edilmesi istenir.
Çed raporu nasıl hazırlanır?
Çed raporu, yapılması planlanan bir projenin çevreye olan olası etkilerini değerlendiren ve alınması gereken önlemleri belirleyen bir rapordur. Çed raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmaları tarafından hazırlanır. Çed raporu hazırlamak için aşağıdaki adımlar izlenmelidir:
1. Projenin tanımı ve amacı: Projenin ne olduğu, nerede yapılacağı, ne kadar süreceği, hangi teknoloji ve yöntemlerin kullanılacağı gibi bilgiler verilmelidir.
2. Proje yeri ve etki alanının mevcut çevresel özellikleri: Projenin yapılacağı yerin fiziki, biyolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri tanımlanmalıdır. Ayrıca proje alanının yakınında bulunan korunan alanlar, su kaynakları, yerleşim yerleri, tarihi ve kültürel miraslar gibi hassas noktalar belirtilmelidir.
3. Projeden kaynaklanacak çevresel etkiler: Projenin inşaat, işletme ve kapatma aşamalarında ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz çevresel etkiler analiz edilmelidir. Etkilerin büyüklüğü, süresi, yayılımı, geri dönüşümlülüğü gibi kriterler göz önünde bulundurulmalıdır. Etkilerin değerlendirilmesinde standart yöntemler ve modeller kullanılmalıdır.
4. Alınması gereken önlemler: Projeden kaynaklanacak olumsuz çevresel etkileri azaltmak veya ortadan kaldırmak için alınması gereken önlemler belirlenmelidir. Önlemlerin maliyeti, etkinliği, uygulanabilirliği gibi hususlar dikkate alınmalıdır. Önlemler proje tasarımı, inşaat yöntemi, işletme esasları, atık yönetimi, izleme ve denetim gibi konuları kapsamalıdır.
5. Halkın katılımı: Çed raporu hazırlanırken projeden etkilenecek veya ilgili olan halkın görüş ve önerileri alınmalıdır. Halkın katılımını sağlamak için ilanlar, duyurular, toplantılar, anketler gibi yöntemler kullanılmalıdır. Halkın katılımının sonuçları rapora yansıtılmalıdır.
6. Kısa bir özet: Çed raporunun ana başlıklarını içeren bir özet hazırlanmalıdır. Özet Türkçe ve İngilizce olarak yazılmalıdır.
7. Şekiller, grafikler ve fotoğraflar: Çed raporunu destekleyen şekil, grafik ve fotoğraflar eklenmelidir. Bu görseller proje alanının konumu, proje tasarımı, çevresel etkilerin dağılımı gibi konuları göstermelidir.
8. Kaynakça: Çed raporunda kullanılan kaynaklar belirtilmelidir. Kaynakça standart bir biçimde yazılmalıdır.
Çed raporu hazırlandıktan sonra Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunulur. Bakanlık raporu inceler ve uygun görürse onaylar veya eksiklikler varsa tamamlanmasını ister. Bakanlık onayından sonra proje sahibi projeye başlayabilir.
Çed raporu alınmazsa ne olur?
Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) raporu, bir projenin çevreye olan olası etkilerini belirlemek ve önlemek için hazırlanan bir belgedir. ÇED raporu almak için proje sahipleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na başvuruda bulunmalı ve projelerini detaylı bir şekilde anlatmalıdır. Bakanlık, projenin çevreye uygun olup olmadığını değerlendirir ve ÇED raporu verir veya vermez.
ÇED raporu alınmazsa ne olur? Bu sorunun cevabı, projenin türüne ve çevreye olan etkisine göre değişir. Ancak genel olarak şu sonuçlar ortaya çıkabilir:
– Proje sahipleri, yasal olarak sorumlu tutulabilir ve idari veya cezai yaptırımlara maruz kalabilir. ÇED raporu almadan faaliyete geçen projeler, Bakanlık tarafından durdurulabilir veya iptal edilebilir. Ayrıca proje sahipleri, çevreye verdiği zararlardan dolayı tazminat ödemek zorunda kalabilir.
– Projenin çevreye olan etkileri, öngörülemez ve geri dönüşü olmayabilir. Örneğin, bir termik santralin çevreye saldığı gazlar, iklim değişikliğine katkıda bulunabilir veya bir maden ocağının atıkları, yeraltı sularını kirletebilir. Bu durumda hem insan sağlığı hem de doğal yaşam tehlikeye girebilir.
– Projenin sosyal ve ekonomik etkileri, olumsuz olabilir. Örneğin, bir baraj projesi, yerel halkın yaşam alanlarını yok edebilir veya bir fabrika projesi, bölgedeki tarım ve hayvancılığı olumsuz etkileyebilir. Bu durumda hem yerel halkın hakları hem de bölgenin kalkınması zarar görebilir.
Bu nedenlerle, ÇED raporu almak, hem proje sahiplerinin hem de çevrenin yararınadır. ÇED raporu almak, projenin çevreye uyumlu hale getirilmesini sağlar ve olası riskleri azaltır. Ayrıca ÇED raporu almak, projenin sosyal ve ekonomik katkısını artırır ve yerel halkın desteğini kazanır. ÇED raporu almak için gerekli süreçleri takip etmek ve gerekli belgeleri hazırlamak, proje sahiplerinin sorumluluğudur.